Tonke Dragt-dag 2005: ”Torenhoog en Mijlenbreed”
12 november 2005

Op 12 november 2005 werd door stichting Bladwijzer de Tonke Dragt-dag gehouden in Sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht. Hoewel niet aangekondigd, was Tonke Dragt zelf ook aanwezig. Hieronder een opsomming van de lezingen die er zoal gehouden zijn. De lezing van vertaalster Liesel Linn is niet doorgegaan, maar haar lezing komt t.z.t. wel in het verslag te staan.


Overzicht van lezingen op de Tonke Dragt dag:


‘Met woorden kun je zeggen wat je denkt of het verbergen’, door Joke Linders

Niets in het werk van Tonke Dragt is voor de hand liggend, vanzelfsprekend of doorzichtig. Spiegels, trappen, deuren, poorten, toverformules, technieken, dromen en confrontaties voeren verhaalfiguren èn lezers naar andere werelden en daarmee naar het andere in onszelf. Met steeds weer andere variaties op het spiegelmotief – tweelingen, tegenstellingen, verdubbelingen, identiteitskwesties, keuzes maken, verduisteringen, verdraaiingen en verdwalingen in tijd en ruimte – zoekt Tonke Dragt een antwoord op de grote levensvragen.

Dr. Joke Linders is neerlandica en werkzaam op vele gebieden van de jeugdliteratuur – als recensent, vertaler, docent, jurylid en samensteller van naslagwerken en verzamelbundels, waaronder Het grote Tonke Dragt nummer van Literatuur zonder Leeftijd (zomer 2001). Ze schreef boeken over onder meer An Rutgers van der Loeff, Annie M.G. Schmidt en Max Velthuijs.


Gedachten over het vertalen van Tonke Dragts boeken, door Liesel Linn

Als geen ander kent vertaalster Liesel Linn de boeken van Tonke Dragt en de taal waarin zij geschreven zijn. In haar lezing gaat zij in op de verschillen tussen de boeken – van ‘de eenvoudige milde taal waar het gevoel achter schuilgaat’ van De torens van februari, tot het liefdesverhaal van Torenhoog en mijlenbreed, ‘zo zacht en haast zonder woorden.’

Liesel Linn (1927) is de Duitse vertaalster van het werk van Tonke Dragt. Zij werkte als docent Nederlands aan de Universiteit van Köln. In 2003 verscheen haar dichtbundel Ich bin so glücklich das ich bin, met daarin het gedicht Die Tigerkatze uit 1981.


De torens van februari: de psychologie van het Woord, door Arend Jan Bolhuis

De torens van februari (1973) is door een psychiater een perfecte beschrijving van schizofrenie genoemd. Zo bezien zou het een gevaarlijk boek zijn. Maar heeft de hoofdpersoon, Tom/Tim, het contact met de werkelijkheid wel geheel verloren? En wat betekent dit voor het geheim van het Woord?

Dr. Arend Jan Bolhuis (1951) is neerlandicus en werkzaam als docent Nederlands aan de Haagse Hogeschool. Daarnaast is hij vertaler, en was van 1993 tot 2003 verbonden aan het project Nieuwe Bijbelvertaling. Hij is sinds 1981 met Tonke Dragt bevriend.


Complexiteit en vernieuwing in Geheimen van het Wilde Woud, door Stijn van der Putte

Met De brief voor de koning (1963) schreef Tonke Dragt een klassiek ridderverhaal. In Geheimen van het wilde woud (1965) zoekt ze vervolgens de grenzen op van het door haarzelf gecreëerde genre. De ingewikkelde vertelstructuur van dit vervolgboek doet een heel ander beroep op de lezer en leidt hem/haar binnen in een verontrustende en complexe wereld.

Stijn van der Putte (1967) is co–organisator van de Tonke Dragt-dag.


Zelfs schilderen kan gevaarlijk zijn, door Marcel Hummelink

Kunst en kunstenaars spelen een belangrijke rol in het werk en denken van Tonke Dragt en met name in het boek Ogen van tijgers (1982). Dit boek speelt zich af in Nieuw Babylon, de toekomststad die de Nederlandse schilder Constant vanaf ongeveer 1960 heeft bedacht. Schilder Jock Martijn, hoofdpersoon in het boek, ontdekt in navolging van Constant dat een kunstenaar een maatschappelijke invloed kan hebben. De weerklank van werk en ideeën van Constant zal in deze lezing worden toegelicht, waarbij het contact tussen Constant en Dragt een belangrijk aanknopingspunt vormt.

Dr. Marcel Hummelink (1962) is historicus. Hij schrijft vooral over onderwerpen die liggen op de grens tussen de geschiedenis en de kunstgeschiedenis, twee vakken die hij ook onderwijst. In 2002 publiceerde hij Après nous la liberté, een boek over het werk en de ideeën van Constant.


Aan de andere kant van het boek, door Anne van der Putte

Tonke Dragt is niet alleen verteller maar ook beeldend kunstenaar. In haar werk is ze zich altijd bewust van de visuele en fysieke verschijningsvorm van woord, tekst en boek. Het spel met woord en beeld is een opvallend kenmerk van haar laatste boek, Aan de andere kant van de deur (1992), maar speelt ook al een rol in haar eerdere werk.

Anne van der Putte (1969) is beeldend kunstenaar, en schreef haar doctoraalscriptie over typografie en het fysieke boek in het werk van Tonke Dragt.


Buitenaardse verbeelding, door Govert Schilling

Wat is fantasie en wat is werkelijkheid in onze beelden van de planeten, en in de toekomstboeken van Tonke Dragt? In deze lezing passeren oude denkbeelden en moderne inzichten over met name Mars en Venus de revue. Aan bod komen onderwerpen als: leven op Mars en Venus, Marskanalen, de Venusbewoners van Adamski, waarom Venus en Mars zo verschillen van de Aarde. Het betoog wordt verluchtigd met mooi beeldmateriaal.

Wetenschapsjournalist Govert Schilling (1956) schrijft artikelen over sterrenkunde en ruimteonderzoek voor kranten en tijdschriften in binnen- en buitenland, en is de auteur van ruim dertig boeken, waaronder Handboek sterrenkunde (Fontaine Uitgevers, 2003).


Wanneer kom je vandaan?, door Annemarie van Ewyck

Tijdreizen en parallelle werelden zijn in de fantastische literatuur op verschillende manieren voorgesteld. Hoe heeft Tonke Dragt beide verwerkt in De torens van februari (1973) en Het geheim van de klokkenmaker (1989)?

Annemarie van Ewyck is al meer dan dertig jaar vertaalster van fantasy en science fiction en was negentien jaar lang hoofdredactrice van Holland–SF.


De brief voor de koning, een vertelvoorstelling, door Eric Borrias

Veertig jaar na de bekroning als beste kinderboek van 1963 heeft De brief voor de koning nog niets aan kracht verloren. Avontuur, vriendschap en gevaar zijn elementen die altijd zullen aanspreken. In de bewerking van De brief voor de koning van verhalenverteller Eric Borrias ontdekt hoofdpersoon Tiuri gesteund door zijn reisgezel Piak steeds opnieuw dat hij tot veel meer in staat is dan hij zelf gedacht had.

Eric Borrias wekt met lijf en stem de figuren uit zijn verhalen tot leven. Improviseren is zijn sterke kant. Zijn rugzak zit vol verhalen voor alle leeftijden, van een bewerking van klassieker De scheepsjongens van Bontekoe voor kinderen, tot verhalen voor volwassenen.


Wie het antwoord weet..., een raadselspel, door Bette Westera

De raadselridders uit Tonke Dragts Verhalen van de tweelingbroers (1961) en uit het boek De raadselridder (2003) van Bette Westera zijn beide ontleend aan een gedicht van Hella Haasse. ‘Wie ’t antwoord weet ....’ is een spel, waarin drie moeilijke raadsels van de raadselridder moeten worden opgelost. Wie meedoet, gaat proberen al puzzelend en associërend achter de juiste antwoorden te komen. Zet al je fantasie en je verbeeldingskracht in, want wie ’t antwoord weet... mag met de ridder trouwen!

Bette Westera (1958) is jeugdboekenschrijfster, onder meer van Een opa om nooit te vergeten en Alle hens aan dek (bekroond met een Vlag en Wimpel in 2001 en 2003). Daarnaast vertaalt ze jeugdboeken en verzorgt ze met gitarist Diederik van Essel muzikale optredens rond haar boeken op basisscholen en in bibliotheken.


Zeeën van tijd, door Jacq Palinckx

Deze compositie geeft een auditieve impressie van de Januaraanse Ambassade. In de Meridiaanzaal treed je binnen in een muzikaal labyrint, een geluidscollage die gebaseerd is op de partituurfragmenten in Aan de andere kant van de deur – Für Elise, Claire de Lune, en Kitten on the Keys. Doe je ogen dicht en word je bewust van de relativiteit van tijd en ruimte!

Jacq Palinckx is componist, gitarist en theatermaker. Hij speelt met zijn eigen groep Palinckx in binnen– en buitenland. Hij is een van de artistiek leiders van de theatergroep 3ONS.